Mbinu Nne za Kukuza Ubunifu wa Mtoto

Ubunifu ni uwezo wa kufikiri, kutafuta majibu au kutatua changamoto kwa namna isiyotarajiwa. Mtu mbunifu hufanya mambo kwa namna isiyo ya kawaida. Hafanyi vitu fulani kwa sababu ameona watu wakifanya. Hafuati mazoea wala uzoefu. Huwa tayari kufanya mambo mapya.

Ingawa kuna uhusiano mdogo kati ya ubunifu na uwezo wa jumla wa akili, kwa kawaida, mtu mwenye akili si lazima awe mbunifu. Unaweza kuwa na akili ya kuchambua, kuelewa, kukumbuka na kueleza mambo unayojifunza lakini usiweze kufanya mambo kinyume na mazoea.

Ubunifu unaonekana kwa namna mtu anavyoweza kufikiri na kupendekeza njia mbalimbali za kutatua tatizo. Kwa mfano, mtu mbunifu anapokutana na changamoto ya kukosa chakula, anaweza kufikiri mbinu mbalimbali za kumsaidia kupata chakula anachokihitaji. Mwenzake asiye mbunifu, huwa na mbinu moja na ikishindikana hana namna ya kujinasua.

Elimu rasmi inayopatikana darasani, kwa kawaida, haikusudiwi kumjengea mwanafunzi uwezo wa kubuni mambo mapya. Mitaala yetu inafundisha kufikiri kwa namna inayofanana, kutoa majibu yale yale na wakati mwingine kufumbua matatizo yanayoyofahamika tayari.

Mitihani inayopima uelewa wa mwanafunzi, kwa mfano, inatafuta majibu yanayotarajiwa. Kwamba mwanafunzi hatarajiwi kufikiri kinyume na matarajio ya mwalimu wake maana yake ni vigumu kwa uwezo wa kubuni kukuzwa kupitia mitaala rasmi.

Hata hivyo, ubunifu ni muhimu katika maeneo karibu yote ya kimaisha. Taaluma. Uhusiano. Kazi. Uongozi. Maeneo karibu yote yanahitaji majibu mapya yasiyotegemea uzoefu.

Ubunifu unamsaidia mtu kupambana na changamoto zake kwa namna nyepesi. Ubunifu si tu ni muhimu kwenye sanaa, lakini pia unayo nafasi yake katika kila nyanja ya maisha yetu ya kila siku. Bila ubunifu ni vigumu kwa mtu kuendana na mabadiliko tunayokabiliana nayo kila siku yanayohitaji majibu mapya.

Tafiti zinaonyesha kuwa ubunifu ni uwezo unaotegemea mazingira ya kimakuzi anayokutana nayo mtoto. Wazazi, kwa sababu hiyo, wanahitaji kujifunza namna ya kujenga uwezo huu. Vile watoto wanavyoelelewa, inaweza kudumaza uwezo wao kiubunifu au kuukuza. Makala haya yanapendekeza mbinu nne kubwa unazoweza kuzitumia kukuza ubunifu wa mwanao.
 
PICHA: pinterest.com

Mruhusu mtoto akutane na changamoto

Kwa kawaida, binadamu hatupendi changamoto. Tunazikwepa. Tunapopata mafanikio, hatutamani tukabiliane na changamoto. Tunayachukulia mafanikio kama hatua ya juu inayotunusuru na changamoto. Kwa hivyo, tunajitahidi sana kuwanusuru wanetu wasikutane na changamoto. Tunafikiri changamoto hazipaswi kuwa sehemu ya maisha ya mtu aliyefanikiwa.

Hata hivyo, kisaikolojia, changamoto zinahitajika. Changamoto zinajenga hamasa ya kufanya kitu. Changamoto zinaongeza uwezo wa kufikiri. Akili ya mtu mwenye uhitaji unafanya kazi kwa kasi na ufanisi kutafuta majibu. Mtu asiye na uhitaji hahitaji kutumia akili nyingi kutafuta majibu asiyoyahitaji.

Ni kwa sababu hiyo, mzazi unahitaji kuweka mazingira yanayomhamasisha mtoto kufikiri. Mfano, badala ya kumpatia kila anachokihitaji, mnyime baadhi ya vitu anavyofikiri ni vya muhimu kwake. Mpe fedha zisizomtosha. Punguza kumfanya ajione anaweza kupata chochote anachokihitaji.

Unapofanya hivyo, unamjengea kiu ya kutafuta mbinu za kutumia kisichomtosha. Changamoto, kwa maana hiyo, zinamfanya atafute majibu yasiyotarajiwa. Huo ndio ubunifu.

Mpe uhuru, punguza ukosoaji

Ni kawaida kwa wazazi kujaribu kuwadhibiti watoto. Kuna namna fulani ya hofu kuwa unapompa mtoto uhuru basi anaweza kuutumia vibaya au kupata matatizo. Kwa sababu hiyo, tunapenda kuwalinda watoto kupita kiasi.

Tafiti, kwa upande mwingine, zinaonesha kuwa watoto wanaobanwa sana hawawezi kufikiri vizuri ukilinganisha na watoto wanaokua bila kudhibitiwa. Kubanwa kuna maana ya kuongozwa kupindukia katika maeneo mengi ya kimaisha.

Mruhusu mtoto  kuwa huru. Mpe nafasi ya kuchagua kufanya mambo mapya. Sambamba na uhuru, unashauriwa kupunguza ukosoaji. Usiwe mwepesi wa kuhukumu na kurekebisha mawazo yake isipokuwa anapofanya makosa ya wazi. Mwache akosee.

Wakati mwingine, makosa yanaweza kuwa kichocheo kikubwa cha kujifunza kwa urahisi. Mtu asiyeamini anaweza kukosea, huogopa kujaribu mambo mapya. Huna sababu ya kumnyima mtoto fursa ya kujifunza kwa vitendo.


Mpe vifaa changamshi

Mtoto anahitaji vifaa kujifunza ubunifu. Hata hivyo, wazazi wengi huwanunulia watoto vifaa ambavyo tayari vimeshatengenezwa. Kazi ya mtoto inabaki kuwa kuvitumia vivyo hivyo vilivyo, bila kuvifanyia mabadiliko yoyote. Mfano, mtoto ananuliwa ‘gari’ ambalo tayari lina matairi na kila kitu. Kumpa mtoto vifaa hivi vilivyotengenezwa tayari ni kuviza ubunifu.

Aidha, wazazi wengine huwapatia watoto vifaa vya kiteknolojia vinavyojenga utegemezi usio wa lazima. Michezo hii, mbali na kujenga tabia zisizofaa kwa mtoto, inatekeleza muda.

Katika kukuza ubunifu wa mtoto, inashauriwa kumpatia mtoto malighafi atakazozitumia kutengeneza vifaa vinavyokidhi mahitaji yake. Badala ya kumnunulia gari lililotengenezwa tayari, mtafutie vipande vya maboksi, gundi, nyaya, kamba, vizibo vya chupa, misumari, mbao na vifaa vingine vimsaidie kuunda kitu kinachokuza uwezo wake wa kufikiri.

Mruhusu kufikiri tofauti na wewe

Wazazi tunapenda watoto wafikiri kama sisi. Hatupendi wafikiri kinyume na sisi hata kama kufanya hivyo hakuleti madhara yoyote. Wakati mwingine tunawaadhibu watoto kwa kosa la kutofautiana misimamo na sisi kwa mambo ya kawaida. Kwa kufanya hivi, tumewakuza watoto kuogopa kufikiri kwa uhuru. Tumeua ubunifu.

Unashauriwa kuwapa watoto fursa ya kufikiri tofauti. Inapobidi waruhusu kupingana na wewe. Kwa mfano, hata kama ungetamani mwanao avae nguo fulani uipendayo, huna sababu ya kumlazimisha kufanya hivyo. Mpe nafasi ya kuchagua akipendacho almuradi hakiathiri mamlaka yako kama mzazi. Unapofanya hivyo, unamjenga kuwa mtu mbunifu asiyetegemea uzoefu kufanya mambo yake.


Kadhalika, mpe mtoto nafasi ya kuyatazama mambo kwa sura tofauti. Kutafuta majibu tofauti kwa matatizo anayokabiliana nayo. Anapofikiri amepata majibu, mpe nafasi ya kufikiri majibu mengine kwa tatizo alilonalo. Anapopata majibu yasiyotarajiwa, tambua bila kumpa motisha. Ubunifu haupaswi kutegemea motisha kutoka nje. Ubunifu unaanza ndani ya mtoto mwenyewe.

Fuatilia Jarida la Maarifa ndani ya gazeti la Mwananchi kila Jumanne kwa Makala kama hizi.

Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»

Makundi Manne ya Tabia za Watoto Kitabia

Picha
Ingawa ni kweli tunazaliwa na sehemu ya tabia tulizonazo, upo ukweli wa kiutafiti unaothibitisha kwamba mazingira ya kimalezi yana nafasi kubwa katika kujenga tabia za mtu. Ukuaji wa mtoto kimwili na kiakili, mathalani, unatawaliwa zaidi na uasili ambao kwa kiasi kubwa hatuna mamlaka nao. Hata hivyo, ukuaji wa kihisia na kimahusiano unatawaliwa zaidi na mazingira ya kimalezi ambayo tayari tuliyaona kwenye makala iliyopita .
Soma zaidi »»