Akili hutengenezwa!

Huwezi kufikiri jambo ambalo halipo ubongoni. Haiwezekani. Kufikiria ni kupekua mafaili. Kama mafaili yenyewe hayapo, huna cha kutafuta.

Ubongo wa mtoto ni kama ofisi mpya ambayo mamlaka ya kuifanya upendavyo yako mikononi mwako. Unaingiza fanicha uzipendazo, kwa kadiri ya mahitaji ya Ofisi yako hiyo. Unapanga makarabrasha yako kwa utaratibu uupendao mwenyewe. Sababu wewe ndio ofisi. Na unapohitaji sasa kuyatumia makrabrasha hayo, uchaguzi wako utakuwa “katika” yale yale uliyoyihifadhi awali. Pamoja na mapungufu ya mfano huu, bado unaweza kutumika kuelezea hali halisi. Huwezi kutafuta kitu ambacho ni wazi hukukiweka.

Au labda tuseme, ubongo wa binadamu ni sawa kompyuta tupu isiyoweza kufanya chochote mpaka mmiliki apandishe (install) programu azipendazo mwenyewe. Na uchaguzi wa kipi akifanyie kazi kwenye kompyuta yake unategemea na yaliyomo.

Watafiti wengi wanakubaliana kuwa kila mtoto huzaliwa na ubongo safi. Wenye uwezo safi. Wenye nguvu (potential) ya kuwa chochote. Pamoja na tofauti ndogo ndogo zinazotokana na kurithi, lakini kimsingi kila ubongo “unalipa”. Najua wapo watu kama akina Plato (babu yake Watson), walioamini kuwa watu hawafanani hivyo watengwe kulingana na uwezo wa bongo zao. Nitaendelea kuonyesha kidogo kidogo upungufu wa dhana za wawili hao.

*********************

Tulishatangulia kusema kuwa huwezi kufikiri jambo lisilokuwapo ubongoni. Nakazia haiwezekani. Kufikiri maana yake ni kupekua mafaili kama wafanyavyo watu wa masijala.

Chukulia mwanao hamjui mbogo, yule myama matata, mkazi wa porini. Hali ukijua hamjui, ukampa picha ya mbogo ukitaka aitambue, ubongo wake utapekua kuangalia kama kuna taarifa kama hiyo ubongoni. Kwa kuwa taarifa hiyo (schema) haipo kichwani mwake, basi ubongo wake unaweza kubofya kwenye taarifa ya ng’ombe anayemjua, na hilo ndilo jibu utakalopata. Masahisho utakayomfanyia, yana maana ya kuongeza taarifa ambayo haikuwapo kichwani mwake, na ndiyo itakayomsaidia kumtambua mbogo siku nyingine.

Ndio maana tunasema, namna ya kufikiri inategemea kilichoingizwa kichwani tangu tunapozaliwa. Tunaweza kuonekana wenye ubongo duni, kwa sababu tu waliotuzunguka hawakujisumbua kuwekeza katika vichwa vyetu. Ikiwa watu wanaomzunguka binadamu aliyezaliwa, watawekeza programu sahihi katika ubongo wake, watakuwa wamemlazimisha kufikiri sawa na uwekezaji wao. Vivyo hivyo, ikiwa watu hao hao watacheza na ubongo huo mpya na kuwekeza ubatili, wategemee kuvuna mabua.

Binadamu huwaza kile kilichopo.

Nani anabisha kwamba tangu tunazaliwa tuliaminishwa kuwa mzungu ni mtu bora mwenye “mihela” ? Nani anabisha kuwa tulishajengewa kichwani kwamba eti kuwa mweusi maana yake ni umasikini? Ndio maana leo hii mzungu akipita mtaani kwenu, kila mtoto anapiga kelele kwa kukenua: “mdhungu! Nipe hela!”

Pengine utasema hao ni watoto. Nenda Arusha ukaone vituko. Akishuka mzungu kwenye Skandnavia, kila “mwuungwana” anampamia na kiingereza za kuungaunga: Me ze kampani ofa yu gudi slip. Mwingine: “I luv yu”. Alimradi inaonekana kama jibu la matatizo yote liko mikononi mwa huyo kaburu.

Nenda New Arusha Hoteli upate picha ya sisi vijana wa kiswahili. Utakuta huyu ana gazeti (ambalo hajui hata limeandikwa nini). Huyu ana hereni. Fulana. Hirizi. Na kila aina ya harakati za kuwashawishi watu fulani wanaopatikana hapo kununua. Sisemi vijana “wajasiriamali” wasifanye biashara, hapana. Ila yanapokuwepo mawazo katika “wajasiriamali” hao, kuwa biashara hiyo haiendi bila ngozi nyeupe, hapo lazima pawepo tatizo. Inauma kuzungumza mambo kama haya. Nasita kuelea zaidi ya hapa kwa leo. Tujielewe.

Maoni

  1. Bila jina25/8/10 5:01 AM

    yo, wanted to inform you everyone a tip on how you can save some money monthly, Getting a conversion
    kit for your vehicle will save you hundreds of dollars on gas by switch to an american made fuel 'Ethonal'.
    More americans are upgrading their vehicles to support both fuel types and buying ethonal to fill up your vehicle.
    Ethonal is not only an American made fuel, which you'll be support our economy alot more than buying fuel
    that we have to import making us more depended on foreign supplies.
    Run your vehicle on a [url=http://www.e85-kits.info]e85 Conversion kit[/url]

    JibuFuta

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Makundi Manne ya Tabia za Watoto Kitabia

Picha
Ingawa ni kweli tunazaliwa na sehemu ya tabia tulizonazo, upo ukweli wa kiutafiti unaothibitisha kwamba mazingira ya kimalezi yana nafasi kubwa katika kujenga tabia za mtu. Ukuaji wa mtoto kimwili na kiakili, mathalani, unatawaliwa zaidi na uasili ambao kwa kiasi kubwa hatuna mamlaka nao. Hata hivyo, ukuaji wa kihisia na kimahusiano unatawaliwa zaidi na mazingira ya kimalezi ambayo tayari tuliyaona kwenye makala iliyopita .
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»