Malezi yanavyochochea ubabe katika jamii

Natamani tutafakari jambo hili kwa kina. Nyumbani tumemzoesha mtoto fujo —fimbo, makofi, matusi na aina nyingine za ubabe. Sisi wazazi tunaamini hatuwezi kulinda mamlaka yetu bila kumsababishia mtoto maumivu iwe kwenye mwili wake au hisia zake. Ukiangalia yanayoendelea nyumbani hakuna mazungumzo yenye upendo na mtoto. Tunaamini amani na utulivu kwenye ngazi ya familia ni pale tunapokuwa na watoto wasiofikiri, wasiouliza, wasiothubutu kutofautiana na wazazi ambao ndio mamlaka katika familia. 

 


Shuleni mtoto anakutana na mwalimu anayeamini njia pekee na ya uhakika kulinda heshima na mamlaka yake darasani ni vitisho, fimbo na kila aina ya ubabe kwa mwanafunzi. Ukiangalia mbinu za ufundishaji wake huoni wapi anaamini katika ushirikishwaji wa mwanafunzi. Tangu asubuhi mpaka jioni zoezi linalotawala ni wanafunzi kupokea maelekezo na kuyakariri. 

 

Mwalimu anaamini nidhamu ni pale amani na utulivu vinapotawala darasani. Hii, huenda ndio sababu shule zinahangaika na wapiga kelele zaidi kuliko kuchochea udadisi na fikra tunduizi. Mwanafunzi asiyepokea tu maelekezo bila kuuliza maswali magumu anaonekana kuwa jeuri, mkorofi na asipokuwa makini maisha yake yatatawaliwa na adhabu zinazolenga kumnyoosha aelewe mwalimu ni nani.

 

Mtoto huyu anamaliza shule anaenda kazini. Hali haiko tofauti. Mtoto anakutana na msimamizi, kwa jina jingine boss, asiyeamini mazungumzo yoyote ya wazi na usawa. Msimamizi anaamini katika kutoa amri, maelezo na kuwakumbusha wafanyakazi kuwa yeye ndiye mkubwa pale. Jukumu kubwa la mfanyakazi ni kusikiliza, kufuata na kutekeleza. Katika mazingira haya, kutoa maoni mbadala yanayolenga kuboresha jambo yanatafriwa kama ukosefu wa nidhamu. Hata vikao, kimsingi, ni matangazo yanayohitaji utekelezaji. 

 

Kijana huyu aliyekulia kwenye mfumo huu wa ubabe na fujo za wenye naffasi zao anaingia kwenye ndoa. Mule anakutana na mazingira yanayolinda mamlaka ya mume kwa vitisho, ubabe na unyanyasaji. Mume hasemi wazi lakini kimsingi haamini kabisa uwezekano wa kupanga jambo la maana na mke wake katika usawa na likaenda. Usiri na giza hugubika mfumo wa maisha yake na muda wote anaamini ni muhimu kukoroma, kufoka, kutisha na kunyamazisha sauti kinzani. 

 

Ukiangalia unaona utaratibu mzima wa malezi unaona tunavyoamini katika matumizi ya nguvu, vitisho na kuogopesha. Tunaamini madaraka hulindwa kwa ubabe na kuwafanyia fujo watu ambao wakati mwingine kwa unyonge wao hawana wanachoweza kufanya zaidi ya kuhitaji kusikika. Fujo na ubabe tunajifunza kupitia malezi mwanzo kabisa wa safari ya maisha yetu. Tunayowatendea watoto wetu yanakuwa itikadi inayoongoza sehemu kubwa ya maisha yao. 

 

Ukizungumza na wazazi wengi unaweza kuona wazi jinsi tunavyoamini kwa dhati katika bakora na adhabu kuliko malezi elekezi. Mwingine anakupa mpaka na vifungu vya biblia kabisa. “Usimnyime mtoto mapigo.” Mwingine anaamini ubabe a mabavu na kuumizana huo ndio utamaduni wetu. 

 

Tunachosahau wazazi ni kwamba unapoamini mtoto hawezi kuwa kufanya jambo bila kumwuumiza, kumtisha na kumpiga, maana yake unamwambia popote anapopata nafasi inayompa mamlaka juu ya wengine aitumie kuwatisha, kuwaonea, kuwaumiza na kuwanyamazisha wanaotofautiana naye, wasioamini katika kile anachoamini.

 

Unaposhabikia malezi ya kibabe—huoni uwezekano wa kumlea mtoto bila bakora, kumuumiza, kumtisha na kutweza utu wake—maana yake unashabikia maandalizi ya uongozi wa kibabe kazini kwako, mahusiano ya kibabe na mbaya zaidi siasa za kibabe ndani ya vyama vya siasa na hata siasa za ushindani katika nchi.

 

 

Ukiangalia matatizo mengi ya kitabia nyingi yanayotesa watu ukubwani —ikiwamo ubabe na kutokujali hisia za watu, kwa kiasi kikubwa, ni matokeo ya malezi ya kibabe, yasiyojali hisia za mtoto, yanayoamini zaidi katika kulinda mamlaka ya mzazi kwa kufoka, kuumiza, kutweza utu wa mtoto na hata ikibidi kupuuza. Watu wababe ukubwani, wasiojali hisia za mtu, ukichunguza, katika ukuaji wao walipuuzwa kihisia, walinyanyasika na pengine walipitia kwenye mazingira yanayowatia unyonge, walidharaulika kwa uwezo wao mdogo, na ukubwani wanakuwa na kazi ya kujaza ombwe la umuhimu walioukosa wakati wanakua. 

 

Kama kuna kitu cha maana unaweza kumpa mwanao ni kumfanya aamini yeye ni mtu muhimu kwako, anayestahili muda wako, sauti yake unaisikia, hisia zake unazielewa na wasiwasi wake unakuhusu. Mtu aliyelelewa hivyo hawezi kuwa mbabe anayeamini nguvu zake zinategemea unyonge wa wengine. Malezi bila fimbo yanawezekana. Malezi bila kutishana yanawezekana. Malezi yanayoheshimu hisia za mtoto yanawezekana. Malezi yanayoheshimu mtazamo wa mtoto yanawezekana. Tukilea bila kuumizana na kunyamazishana tutaongozana bila kuumizana. Tutaamini katika utatuzi wa matatizo kwa mazungumzo na kusikilizana bila matumizi ya nguvu na ubabe. Ninalenga kulieleza hili katika makala kadhaa zinazofuata.

 

 

Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Jifunze Uhusiano wa Malezi na Vilema vya Haiba (Personality Disorders)

Picha
Kizazi chetu kinakabiliwa na magonjwa mengi yasiyoonekana. Tunaumwa, na wakati mwingine taabani, lakini hatujui kuwa tunaumwa. Tunatembea, tunakutana na watu, tunapiga picha zenye nyuso zilizochangamka, tunaonekana kufurahia maisha lakini tunateseka na mahangaiko mengi tusiyoweza kuyasema.   Tazama kiwango chetu cha ukatili. Haiwezi kuwa kawaida, kwa mfano, kuona mwenzako anaumizwa na wala hujali. Unamuumiza mtu na bado unashangaa kwa nini analalamika. Unamtesa mwenzako kihisia na bado unamdhihaki anapougulia maumivu. Unajiuliza, tumefikaje mahali mwanadamu unaweza kumtesa mwenzako, ukamsababishia maumivu na hujisikii kujutia.    Mbaya, wakati mwingine, kiwango hiki cha ukatili kinakuwa kama nyenzo ya kupata tunachokitaka. Tunataka madaraka, tunataka umaarufu, mali na kila kinachotufanya kujione tunnawazidi wengine. Tunakuwa waraibu wa ukatili dhidi ya binadamu wenzetu na hatujisikii kujutia. Tazama kiwango chetu cha ubinafsi. Kwa nini tumepoteza uwezo wa kuafikiria hisia...
Soma zaidi »»

Mambo ya Kuzingatia Unapoandika Wasifu wa Kazi (Curriculum Vitae)

Picha
Katika mchakato wa kuomba ajira baada ya kuona tangazo la kazi, mambo matatu ni dhahiri. Mosi, huombi kazi hiyo wewe mwenyewe. Wapo watu wengi wanaoandika maombi na hivyo kuongeza ushindani wa nani atapata. Pili, nyaraka unazotuma kwa mwajiri mtarajiwa ndizo zinazojenga utambulisho wako kabla wewe mwenyewe hujafahamika. Tatu, afisa mwajiri hatatumia muda mrefu kusoma maelezo yako. Katika hali ya kawaida, atatumia dakika moja kuamua ikiwa amevutiwa na maelezo yako ama la.
Soma zaidi »»