Hisia Zilizojeruhiwa Zinavyoweza Kujenga Ukatili Usiotarajiwa

PICHA: Pride News Magazine



Baraka amekuwa akilalamikiwa kwa tabia yake ya udokozi tangu akiwa darasa la tatu. Ingawa alikuwa mdogo kwa umbo, jina lake maarufu lilikuwa ‘Baraka kibaka.’ Mbali ya kuwa kibaka, baraka alikuwa mgomvi aliyepambana na karibu kila mwanafunzi shuleni.

Akiwa darasa la sita, Baraka alisimamishwa shule kwa kosa la kumshambulia na kumwuumiza mwanafunzi wenzake. Baadae, Baraka aligundua kuwa aliyesababisha afukuzwa ni mwalimu wa Hesabu aliyepeleka taarifa za tukio hilo kwenye uongozi wa shule. Mara moja Baraka alimfuata mwalimu huyo ofisini na kumpiga makonde. Lilikuwa ni tukio baya la mwanafunzi kumdhalilisha mwalimu ambaye si tu anamfundisha, lakini pia ana umri wa mzazi wake.

Nilimfahamu Baraka kama jirani yangu. Maisha yake ya nyumbani yalitawaliwa na ghasia tupu. Mbali na kuwa mgomvi kwa karibu kila mtu, Baraka alikuwa na uwezo wa kujibizana na wazazi wake na hata ikibidi kukabiliana nao pale walipotaka kumuadhibu. Ilikuwa kawaida kumsikia Baraka akipiga mayowe saa za jioni. Wakati mwingine yalikuwa ni majibizano makali ya maneno kati yake na kaka zake, baba au mama.

Nakumbuka si mara moja Baraka alijikuta akilala barazani akiwa amefungwa mikono na miguu kwa kamba. Ilikuwa ni adhabu kali yenye udhalilishaji mkubwa kwa mtoto mwenye umri mdogo kama Baraka. Ingawa wazazi wake walifikiri wanatumia njia sahihi kumrekebisha, ni dhahiri walijeruhi moyo wake kuliko kumsaidia. Kadri walivyomdhalilisha, ndivyo Baraka alivyozidi kuwa ‘gaidi.’

Majuzi nilisikia Baraka amekuwa kilema. Jicho lake moja limeng’olewa, hana mkono moja, usoo umejawa makovu shauri ya vipigo vya ‘wananchi wenye hasira kali.’ Baraka anadaiwa kuwa jambazi sugu, anayetishia usalama wa watu.  Kwa miaka mingi, Baraka anadaiwa kushiriki matukio mengi ya kihalifu ikiwa ni pamoja na ubakaji, unyang’anyi wa kutumia mabavu na matumizi makubwa ya madawa ya kulevya.

Kwa haraka haraka tunaweza kumbebesha lawama zote Baraka. Tunaweza kusema yeye ndiye aliyechagua maisha ya ukatili na kutokuwa na huruma na watu. Lakini uwezekano ni mkubwa kuwa ukatili wa Baraka umetengenezwa na mazingira ya malezi yasiyojali hisia zake.

Tafiti zinaonesha kuwa majambazi wengi na watu waliowahi kufanya matukio ya kikatili, walizaliwa na wazazi wakali, wenye kutumia mabavu na wasiojali hisia za watoto hao. Wengine wao huwa na historia ya utoto wenye maumivu makubwa ya kihisia. Aidha, baadhi yao huwa hawajawahi kuelewa maana ya upendo wa wazazi kwa sababu ya kuwa watoto wanaoitwa ‘wa mitaani’.

Ukweli ni kwamba hakuna binadamu anayependa kudhalilishwa. Kila mtu tangu akiwa mdogo anatamani kuishi na watu wanaomwelewa na kujali hisia zake. Inapotokea mtu anakuwa katika mazingira yanayomwuumiza kihisia na watu aliotegemea wangemjali, hali hiyo hujenga kisasi ndani yao kama ilivyokuwa kwa Baraka.

Ukorofi wa mtoto mara nyingi ni ujumbe. Ni muhimu wazazi kuuelewa ujumbe huu kabla hawajafanya maamuzi ya aina gani ya adhabu waitoe. Ukorofi, mathalani, ni lugha ya mtoto kusema ndani yake anajisikia utupu. Hisia zake hazijapata mtu wa kuzisikiliza. Anapofanya ukorofi wake, kimsingi anatuambia kwamba sisi tunaomzunguka hatujatambua hisia zake. Ndani yake mna sauti inayomwaminisha kuwa hatambuliki. Imani hiyo potofu huchochea jitihada za kutafuta kutambulika kwa namna isiyokubalika.

Ugomvi, udokozi na ghasia nyingine anazofanya –wakati mwingine bila hata yeye kung’amua anachokifanya– ni namna ya kujirudishia mamlaka anayoamini hana. Anapobishana na mzazi, anapogombana na wenzake, kama alivyofanya Baraka, kimsingi anajaribu kujiliwaza kuwa na yeye bado anauwezo wa kupambana kama wengine.

Mtoto wa namna hii, kama ilivyokuwa Baraka, huishia kuwa na hisia zilizokufa hali inayoweza kumfanya awe tayari kufanya chochote bila kujali maumivu anayoyasababisha kwa wengine. Bahati mbaya, kadri anavyowaumiza wengine, ndivyo anavyojisikia unafuu ndani yake kwamba na wengine nao wanaumia kama anavyoumia yeye.

Matukio ya ukatili yanayoendelea kwenye jamii yetu, yanaweza kuwa na mzizi kwenye aina ya malezi tunayowapa watoto wetu. Matumizi ya mabavu kupita kiasi, adhabu kubwa zinazoumiza mno hisia za watoto, zinaweza kuwa mbegu mbaya itakayozalisha watu wasiojali hisia za wengine, watu watakaokuwa tayari kuumiza wengine na hata ikibidi, kuwatoa roho ili tu kuridhisha nafsi zao kwamba nao wana uwezo wa kufanya matendo ya ‘kishujaa’ yatakayowanyoosha wengine.

Tunahitaji kutambua kwamba watoto, bila kujali makosa yao, wanaelewa vizuri zaidi lugha ya upendo inayojali hisia zao kuliko adhabu kubwa tunazowapa. Tukijenga mazoea ya kuumiza hisia za mtoto, tunatengeneza kizazi cha watu watakaofurahia kuwaumiza watu wengine wakiamini kufanya hivyo ni ushujaa.


Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Makundi Manne ya Tabia za Watoto Kitabia

Picha
Ingawa ni kweli tunazaliwa na sehemu ya tabia tulizonazo, upo ukweli wa kiutafiti unaothibitisha kwamba mazingira ya kimalezi yana nafasi kubwa katika kujenga tabia za mtu. Ukuaji wa mtoto kimwili na kiakili, mathalani, unatawaliwa zaidi na uasili ambao kwa kiasi kubwa hatuna mamlaka nao. Hata hivyo, ukuaji wa kihisia na kimahusiano unatawaliwa zaidi na mazingira ya kimalezi ambayo tayari tuliyaona kwenye makala iliyopita .
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»