Watoto waliolelewa kidini, wamegundulika kushindwa kutofautisha uhalisia na mambo ya kufikirika

MIAKA miwili iliyopita, 2012, Justin L. Barret alionyesha kwamba binadamu wote huzaliwa na hitaji la asili la imani na kutambua nguvu zisizoonekana na kwamba imani haitokani na jamii kama wanavyodai watu wasio amini uwepo wa Mungu. Kwa Barret, imani za kidini ni sehemu ya 'maumbile' ya asili anayozaliwa nayo mtu.

Hoja zake kuu katika kitabu chake ni mbili 1) kwamba watoto wana uwezo wa asili wa kuamini nguvu za kimungu zisizoonekana kwa sababu ya, pamoja na mambo mengine, huamini uwepo wa miungu iwezayo yasiyowezekana kibindamu kabla hata ya kufikia hatua ya kujua kuwa watu wazima wanajua zaidi ya watoto 2) kwamba watoto sio madodoki ya kunyonya utamaduni unaowafanya kuwa waumini wa dini kwa sababu imani, hata hivyo, hutofautiana kati ya mtu na mtu, mahali na mahali na kadhalika. Soma pitio la kitabu Barret kiitwacho Born Believers: the science of children's religious belief.

Hata hivyo, utafiti wa hivi karibuni unapingana na hayo aliyoyasema Barret miaka ipatayo miwili iliyopita. Kinyume chake, inaonekana kwamba imani hutokana na jamii anamokulia mtoto. Kwa maana nyingine, mazingira ya makuzi ya mtoto ndiyo kichocheo cha imani yake.

Je, mafundisho ya kidini yanaathiri uelewa wa kawaida? Picha:faithgateway.com
Kathleen H. Corrieveau na wenzake, siku chache zilizopita wamechapisha matokeo ya utafiti wao kuonyesha kuwa watoto wadogo wanaolelewa katika misingi ya kidini hawana uwezo wa kutofautisha ukweli na masimulizi ya kufikirika.

Katika utafiti wao, watoto wa kati ya miaka mitano na sita wa makundi mawili makubwa:  wasiokwenda kanisani na wanasoma shule zisizo za kdini na wale wanaohudhuria makanisani au wanasoma kwenye shule za kanisa walitumika.

Washiriki hao wa makundi hayo mawili walipewa hadithi za aina tatu, 1) hadithi za kidini, 2) hadithi za kufikirika na 3) hadithi za kweli na kutakiwa kung'amua ikiwa hadithi hizo zina mambo yasiyowezekana katika hali halisi. 


Matokeo yalionesha kwamba theluthi mbili ya watoto wanaolelewa na wazazi wanaosisitiza mafundisho ya kidini, hawakuwa na uwezo wa kugundua mambo yasiyo ya kawaida yaliyokuwa kwenye hadithi hizo ambayo kwa hali ya kawaida hayawezekani. Kwa mfano, watoto hao walionekana kutumia miujiza inayoonekana kwenye biblia ili kuelewa hadithi za kufikirika na hivyo kujikuta wakifanya mahitimisho yasiyokuwepo. Wakati wenzao wasiolelewa kwenye misingi ya kidini walielewa kwa haraka mambo yasiyowezekana yaliyokuwa yamechomekwa kiufundi na watafiti kwenye masimulizi hayo.

Na katika masimulizi ya kufikirika, watoto hawa [waliolelewa na wazazi wanaoamini dini] hawakuweza kabisa kuelewa wahusika waliotumika katika masimulizi hayo kuwa ni wa kufikirika na kwamba kihalisia, hawapo. Ni sawa na kusema, katika hadithi za akina Sungura na Fisi, watoto waliolelewa katika misingi ya kidini, waliamini kweli kuwa Sungura huongea na ana tabia kama za binadamu. Lakini wenzao wasiolelewa katika misingi ya kidini, walionekana kung'amua kuwa wahusika waliotumika katika hadithi hizi ni wa kufikirika, na kwamba katika hali halisi hawapo.

Watafiti hao wanatafsiri matokeo hayo kuwa  mafundisho ya kidini, hasa hasa masimulizi ya miujiza  kwenye biblia, huwafanya watoto wawe wepesi kuamini mambo yasiyokuwepo na ambayo kwa hakika hayana uhalisia na hali halisi.

Hali hii ikiota mizizi kwa mtoto, pamoja na kweli kuwa ni muhimu sana katika kukuza imani ya mtoto, inaweza kuathiri vibaya uwezo wake wa kuelewa tofauti ya mambo katika maisha halisi, na kwamba ikawa rahisi sana kudanganyika na kujiingiza kwenye imani za hatari ikiwa ni pamoja na ushirikina na uaguzi ili kutatua matatizo yake kwa njia za mkato.

Je, matokeo haya yanaweza kuwa na maana yoyote  kwa wazazi wa Kiafrika ambao asilimia kubwa wanaamini dini, na wangependa watoto wao wafuate nyazo zao? Je, tunawezaje, kama wazazi tunaopenda wanetu wawe waumini wa dini tunazoziamini sisi, kufanya hivyo bila kuwafanya watoto hao wawe watu wanaoamini mambo yasiyokuwepo?

Je, kuna uwezekano wa kumkuza mtoto kimaadili na kiimani pasipo kumwingizia misingi ya kidini pasipo hiari yake? Kama mzazi, unajisikiaje ikiwa mtoto wako ataamua kuchagua kufuata imani anayodhani inamfaa yeye zaidi kuliko inavyokufaa wewe?

Imeandaliwa kwa kutumia taarifa zilizochapishwa kwanza kwenye jarida la  Huffington Post. 

Twitter: @bwaya

Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Ukuaji wa Kiakili na Kimwili kwa Mtoto wa Miaka 0 – 3

Picha
Katika makala haya, tunatazama kwa ufupi makuzi ya mtoto mwenye umri wa siku moja mpaka miezi 36. Tutaangalia mambo ya msingi yanayonesha ukuaji wa mtoto unavyoendelea katika maeneo makubwa manne; 1) ukuaji wa kimwili 2)  kiakili 3)  kimahusino na watu wengine na mwisho 4) kihisia. Kwa kawaida maeneo haya manne yanategemeana ili kumwezesha mtoto kukua kwa ujumla. Kwa mfano ili mtoto akue kimwili, anahitaji ukuaji wa akili ipasavyo ambayo nayo itaathiri namna anavyomudu hisia zake na hivyo kuhusiana na watu wengine. Kwa hiyo ni sawa tukisema hakuna ukuaji wa eneo moja usiotegemea eneo jingine.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»