Tuyafanyayo ni Matokeo ya Tujionavyo

Ungeulizwa swali, ‘wewe ni nani’ ungejibuje? Wengi tungetaja majina yetu kwa kuamini ‘sisi’ ni majina yetu. Wengine tungetaja kazi zetu kwa sababu kwetu majukumu ndio utambulisho wetu. Sisi ni nani basi? Kwa hakika swali hili si jepesi lakini linatuwezesha kuelewa tabia zetu. Karibu kila tunachofanya ni matokeo ya vile tujionavyo. Katika makala haya, tutaangazia  mitazamo michache inayoweza kutusaidia kutafakari swali hilo. 

Imani zetu/tunayoyaamini

 Mtazamo wa kwanza ni nafasi ya kile tunachokiamini chenye mizizi yake katika fahamu zetu. Kila mwanadamu anayo mambo fulani anayoyaamini. Na mambo haya anayoyaamini yana nguvu kubwa ya kuamua fikra zake, mtazamo wake na hata matendo yake wakati mwingine bila kufikiri. Kwa mfano, binadamu anayeamini anayo nguvu ndani yake ya kufanya lolote alitakalo huwa na uthubutu wa kufanya yasiyofikirika kwa binadamu wengine. Kwake, sisi maana yake ni nguvu ambayo si kila mtu anaitambua. Na anapoitumia humpa matokeo kwa sababu anaamini 'sisi' ni nguvu.
Tunavyokubalika na wengine

Kwa wengine ‘sisi’ ni hali ya kukubalika kwa wengine na hivyo hujitambulisha kwa yaliyo mema hata pale wanapojua hawanayo. Ni hivyo kwa sababu nafsi zetu hutafuta kujipambanua na sifa zinazovutia. Hata pale tunapofahamu tunazo tabia zisizokubalika na wengine, si rahisi kujitambulisha nazo.  Hatupendi kuonekana hatuna sifa nzuri. Tunatamani kujitambulisha kwa sifa njema kwa sababu tunaamini sisi ni wema wetu. Kwa hiyo utaona 'sisi' katika mazingira hayo, ni yale yaliyo mema.


Matarajio ya marafiki yana nafasi Picha: ase.org.za
Aidha, sisi yaweza kuwa vile tunavyotamani tuwe. Sisi ni matamanio na ndoto nzuri tulizonazo hata kama hazijatimia. Ni rahisi, kwa mfano, masikini kujiona ni tajiri mtarajiwa hata kama hana nauli ya daladala. Hatupendi kujitambulisha kwa hali duni/dhoofu tulizonazo na zitarajiwazo. Sisi ni ule ubora tunaoutamani.


 Watumiaji wa mitandao wanaweza kulielewa jambo hili vizuri zaidi. Mara nyingi watu huweka mtandaoni ‘wasifu wa matamanio yasiyo halisi’. Ni nadra, kwa mfano, mtu mwenye kazi/ajira asiyoipenda kujitambulisha waziwazi kwa kazi yake hiyo. Ukichunguza wasifu wa watu wengi kwenye mitandao unaweza kuamini kila mmoja amemaliza Chuo Kikuu hata kama wapo wengi  wasio hata na cheti. Sababu ni kwamba ‘sisi’ ni ile hali tunayoitamani. Tunajitambulisha kwa hali bora hata zile tusizokuwa nazo.

 Matarajio ya makundi yetu

Vile vile, makundi tunayojipambanua nayo yana nguvu kubwa kubeba utambulisho wetu. Ni kawaida, kwa mfano, mwanadamu kujiona sehemu ya makundi ama aliyojikuta ni sehemu yake au aliyoyachagua kwa hiyari. Dini/imani, kazi/ajira, makabila, vyama, mataifa na kadhalika ni makundi yanayotulazimisha kulipa gharama fulani ya kukidhi matarajio na misingi ya makundi hayo.

Kwa mfano, ni rahisi kujenga mtazamo chanya kwa kundi langu kiasi cha kuwa tayari kutetea msimamo wowote unaobebwa na kundi langu bila hata kufikiri. kwa hiyo usahihi/makosa ya chochote hupimwa kwa mizania ya mtazamo wa kundi langu. Katika mazingira hayo ‘sisi’ ni kundi tunalojitambulisha nalo. Utambulisho huo hutfanya tujisikie hatia kufanya kinyume na misingi ya makundi yetu.

 Tunavyojilinganisha 

Kadhalika, kuna hulka ya kujilinganisha na wengine. Kwa mfano, umasikini ama utajiri, urefu au ufupi, uzuri au ubaya ni matokeo ya kujilinganisha na tunaowajua. Mathalani, ni rahisi mwanafunzi kujiona mwenye akili kwa sababu anawashinda wasio na uwezo. Mwanafunzi huyo huyo anapohamia kwenye shule yenye wengi wanaomzidi hujiona ‘kilaza’. Ndio kusema utambulisho wake hubadilika kutegemea kile anachojilinganisha nacho. 

Hata hivyo, zipo nyakati watu hujilinganisha na hali zao wenyewe walizowahi kukutana nayo nyuma. Twaweza kujichukulia wenye mafanikio kwa kutazama mabadiliko ya maisha yetu bila kujali wengine wanatuonaje. Asiye na ajira hujiona amefanikiwa kwa kupata ajira bila kujali hadhi ya ajira yake hiyo kwa sababu 'sisi' katika mazingira yake ni kujilinganisha na yaliyopita.

 Kile tunachofurahia kukisikia?

Kwa ufupi tunaweza kusema, kile tunachofurahi kujihusisha nacho, kile kinachotuchangamsha kinaposikika vizuri kwa wengine, yale tunayoyapigania, ni sehemu ya jawabu la swali muhimu, ‘sisi ni nani.’ Vile tunavyojiona na kuwaona wengine, hutegemea na vile tunavyojibu swali hilo. Tuyafanyayo ni matokeo ya tujionavyo kwa sababu utambulisho wetu ndio kila kitu katika maisha yetu.

Inaendelea 
Barua pepe: bwaya@mwecau.ac.tz

Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Ukuaji wa Kiakili na Kimwili kwa Mtoto wa Miaka 0 – 3

Picha
Katika makala haya, tunatazama kwa ufupi makuzi ya mtoto mwenye umri wa siku moja mpaka miezi 36. Tutaangalia mambo ya msingi yanayonesha ukuaji wa mtoto unavyoendelea katika maeneo makubwa manne; 1) ukuaji wa kimwili 2)  kiakili 3)  kimahusino na watu wengine na mwisho 4) kihisia. Kwa kawaida maeneo haya manne yanategemeana ili kumwezesha mtoto kukua kwa ujumla. Kwa mfano ili mtoto akue kimwili, anahitaji ukuaji wa akili ipasavyo ambayo nayo itaathiri namna anavyomudu hisia zake na hivyo kuhusiana na watu wengine. Kwa hiyo ni sawa tukisema hakuna ukuaji wa eneo moja usiotegemea eneo jingine.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»