Wajibu wa Mzazi Kama Mwalimu wa Kwanza wa Mtoto

Tafiti nyingi za mazingira ya kujifunzia zimeendelea kusisitiza kuwa elimu bora kwa mtoto huanzia nyumbani. Kuwepo kwa mazingira rafiki ya kielimu nyumbani kunampa mtoto nafasi ya  kukua kiufahamu na humuandaa vyema kujifunza kabla hajaanza shule rasmi.

Kimsingi, mzazi ndiye mwalimu wa kwanza anayemwezesha mtoto kujifunza vizuri. Mtoto hujifunza kutembea, kuongea, kujilisha, kazi za nyumbani na kadhalika kwa msaada wa mzazi. Ikiwa mzazi atatambua wajibu wake kama mwalimu wa mtoto na akautekeleza ipasavyo, kazi ya mwalimu shuleni hurahisishwa.


Tutazame maeneo manne muhimu yanayoweza kukusaidia wewe kama mzazi kutekeleza wajibu wako kama mwalimu wa mwanao katika mazingira ya hapo hapo nyumbani.

Mfatufie vifaa vya kujifunzia

Mtoto anahitaji kuchangamshwa kiakili, kimwili, kihisia na kimahusiano tangu anapozaliwa. Anapochangamshwa mapema, ufahamu wake hujiweka tayari kujifunza hata kabla hajakutana na mwalimu wake shuleni.

Ili aweze kuchangamshwa ipasavyo, anahitaji vifaa muhimu vya kujifunzia. Kwa mfano, unaweza kuhakikisha mtoto anapata rangi na penseli za kuchorea, makaratasi na madaftari ya kuandikia, CD/DVD za katuni na hadithi mbalimbali, majarida na vitabu vya watoto, kamba za kuruka, vizibo/vifaa vya kuhesabia pamoja na vifaa vingine anavyoweza kuvitumia kuifanya akili yake ijifunze ubunifu.

Wazazi wengi, hasa wa mijini, hutumia fedha nyingi kuwanunulia watoto vifaa vilivyotengenezwa tayari kama ‘magari’, mipira, ‘ndege’, ‘simu’, ‘samani za nyumba’ na kadhalika. Hata hivyo, vifaa hivi vina hatari ya kumnyima mtoto fursa ya kukuza ubunifu na kupata ujuzi wa kutengeneza vitu vinavyoendana na mahitaji yake.

Mletee malighafi rahisi kama maboksi, mkasi na gundi yatakayomsaidia kutengeneza vitu halisi anavyovihitaji. Kwa kufanya hivi, mtoto hukuza uwezo wa kufikiri na kuhalisisha kile anachokifikiri.
Mtoto akijifunza kuandika. Picha @Jielewe

Mjengee hamasa ya kujielimisha

Hamasa ni nguvu inayomsukuma mtu kuwa tayari kuweka juhudi katika kutimiza malengo aliyojipangia. Mzazi, kama mwalimu wa kwanza wa mtoto, unao wajibu wa kumjengea mwanao hamasa kubwa ya kutaka kujifunza.

Kwa mfano, ili kukuza hamasa yake, waweza kumjenga kisaikolojia aweze kuamini kuwa anao uwezo na anaweza. Imani kuwa anaweza ni muhimu sana na itakuwa nguzo yake anapojifunza.

Waweza pia kumpa mifano ya namna elimu na maarifa vinavyoweza kumsaidia mtu kutatua matatizo yanayomkabili. Mwonesha fursa zilizoko mbele yake kwa kuzihusianisha na mafanikio yake darasani. Mpe mifano ya wanasayansi maarufu waliogundua mambo makubwa yaliyobadili maisha ya watu.

Msimulie habari za wanasheria maarufu watetezi wa haki za watu wanyonge, madaktari wanaookoa maisha ya watu, walimu, wabunifu wa majengo maarufu, mainjinia wa barabara, waandishi wa habari na kada nyinginezo. Masimulizi haya hujenga hamasa kubwa inayomwongezea mtoto shauku ya kuelimika.

Wakati mwingine masimulizi yanayotanguliza fedha dhidi ya maarifa yanawakatisha tamaa watoto kujibidiisha kielimu. Ikiwa unataka mwanao apende elimu mwoneshe vile elimu hiyo ilivyo muhimu pengine kuliko pesa.

Fuatilia maendeleo yake

Mtoto anahitaji kile anachokifanya kitambuliwe na kimfurahishe mzazi wake. Anapojua kuwa unafuatilia mafanikio yake, atajitahidi kujibidiisha zaidi ili aendelee kujiletea sifa. Mpe fursa ya kujisikia fahari kwa kutambua jitihada anazofanya katika masomo.

Fanya mawasiliano na walimu wake shuleni kujua anaendeleaje. Anapogundua unafuatilia yanayoendelea shuleni kwake, atajua unamthamini na atahamasika kufanya utambue anavyoweza.

Ni kweli wakati mwingine waweza kukutana na taarifa usizozipenda shuleni. Labda kiwango chake cha kufaulu hakifanani na matarajio yako. Hakuna sababu ya kumkatia tamaa. Badala ya kumsimanga na kumwonesha namna alivyo ‘kilaza’, onesha imani kubwa uliyo nayo kwake. Mhakikishie unajua anavyoweza kufanya vizuri zaidi.

Kadhalika, tambua maeneo mahususi aliyoonesha uwezo wake na ikiwezekana shiriki shughuli zake nyingine anazozipenda. Anapoona unathamini mambo anayoyapenda hata kama si ya kitaaluma, hatakuwa tayari kukuangusha kwa mambo anayojua unayatarajia kwake ikiwemo taaluma. 

Wakati mwingine watoto hushindwa kufanya vizuri kwa sababu hatuwapi msaada wanaouhitaji. Jenga utaratibu wa kumsaidia kitaaluma. Kaa nae jioni, uliza amepewa kazi gani ya kufanya nyumbani. Mpe msaada lakini usimlemaze akawa tegemezi. Kwa kufanya hivyo, utamfanya awe na shauku kubwa ya kukuthibitishia alivyo na uwezo.

Mzoeze kufuata ratiba ya siku

Familia nyingi hazina mazingira yanayomwezesha mtoto kujifunza kwa utulivu. Mfano ni pale watu wazima wanaoishi na mtoto wanapotumia muda mwingi kutazama televisheni na kusikiliza redio kwa namna inayowazuia watoto kufanya kitu kingine tofauti.

Katika mazingira mengine, watoto hupotelea kwenye michezo mingi isiyodhibitiwa huko mitaani tena bila uangalizi wa wazazi. Mambo haya hayawezi kumsaidia mtoto kujifunza. Hakikisha mazingira ya nyumbani kwako yanampa mtoto fursa ya kujisomea bila usumbufu.

Vile vile, msaidie kupangilia mambo yake kulingana na umri. Utamaduni wa ratiba unajengwa. Anaporudi kutoka shuleni,  kwa mfano, ajue atacheza kwa muda gani, ataoga saa ngapi, wakati upi atafanya kazi za nyumbani, kufanya ibada ya pamoja, kusimuliwa hadithi ya kitandani na kulala.

Sambamba na ratiba isiyobadilika badilika, fanya juhudi za kumpunguzia majukumu mengine yanayoweza kuwa kikwazo cha kujifunza. Ingawa kushiriki kazi za mikono ni muhimu  sana kwa ukuaji wa mtoto, jitahidi kutambua ni wakati gani kazi hizi zaweza kuwa kikwazo.


Msingi wa elimu bora hauanzii shuleni na mtoto hawezi kupenda shule hivi hivi bila juhudi zako mzazi. Ukitimiza wajibu wako, utashangaa atakavyojifunza kwa urahisi.

Soma Jarida la Maarifa kwenye gazeti la Mwananchi kila Jumanne kwa makala kama hizi. Niandikie kwa bwaya@mwecau.ac.tz

Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Ukuaji wa Kiakili na Kimwili kwa Mtoto wa Miaka 0 – 3

Picha
Katika makala haya, tunatazama kwa ufupi makuzi ya mtoto mwenye umri wa siku moja mpaka miezi 36. Tutaangalia mambo ya msingi yanayonesha ukuaji wa mtoto unavyoendelea katika maeneo makubwa manne; 1) ukuaji wa kimwili 2)  kiakili 3)  kimahusino na watu wengine na mwisho 4) kihisia. Kwa kawaida maeneo haya manne yanategemeana ili kumwezesha mtoto kukua kwa ujumla. Kwa mfano ili mtoto akue kimwili, anahitaji ukuaji wa akili ipasavyo ambayo nayo itaathiri namna anavyomudu hisia zake na hivyo kuhusiana na watu wengine. Kwa hiyo ni sawa tukisema hakuna ukuaji wa eneo moja usiotegemea eneo jingine.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»