Mwalimu Anavyoweza Kukuza Uelewa wa Mwanafunzi

PICHA: Sunday Adelaja



Dhima kuu ya elimu iliyo bora ni kuzalisha raia wenye sifa ya udadisi. Hawa ni raia wanaofikiri kwa makini, wanaohoji mazoea, wasioridhishwa na majibu yaliyozoeleka na wenye ari ya kutafuta majibu ya changamoto zinazoikabili jamii yao.

Hatua ya kwanza ya mwanafunzi kuwa mdadisi ni kuelewa kile alichojifunza. Mwanafunzi asiyeelewa maudhui ya somo, hawezi kuwa na fursa ya kufanya udadisi.


Yapo mambo kadhaa yanayoweza kuifanya elimu ikuze udadisi. Mosi, ni mtalaa wenye ubora. Mtalaa ni mkusanyiko wa mambo yote, ndani na nje ya darasa, yanayomwezesha mwanafunzi kupata maarifa na ujuzi unaomsaidia kujitambua kibinafsi na kuitambua jamii anamoishi.

Mtalaa ni mwongozo wa jumla, wenye malengo mapana ya kumwuumba raia mwenye sifa fulani zinazokidhi mahitaji ya jamii husika.

Kimsingi, mtalaa ni matamanio ya jumla ambayo, ili yawe na maana, lazima yakutane na vipaji binafsi vya mwanafunzi kumfanya atambue wajibu alionao katika jamii sawa sawa na vipaji alivyonavyo.

Pamoja na ukweli kuwa mtalaa unahitaji kumwekea kijana mazingira ya kutambua vipaji vyake na nafasi aliyonayo katika jamii, kazi kubwa inabaki kuwa kwa mwalimu.

Mwalimu kama mtafsiri wa maudhui

Mwalimu ndiye mwenye wajibu wa kutafsiri malengo mapana ya mtalaa na kuyaoainisha na mazingira halisi anayoishi mwanafunzi. Bila mwalimu, mwanafunzi ataishia kupata maarifa na ujuzi wa jumla usiomsaidia kuona mchango wake mahususi katika jamii.

Ili mwalimu aweze kufanya kazi hiyo nyeti lazima awe na sifa fulani. Sifa ya kwanza na muhimu ni kuwa na weledi na ari ya kumjengea mwanafunzi uwezo wa kudadisi. Bila mwalimu mwenyewe kuwa mdadisi haiwezekani kutarajia matokeo tofauti na vile alivyo yeye mwenyewe. 

Ndio kusema, haitoshi kuwa na mtalaa bora kwa maana ya kuwa na malengo mazuri yanayogusa matatizo halisi ya jamii. Tunahitaji kuwa na utaratibu mzuri wa kusimamia utekelezaji wa mtalaa tukilenga kumsaidia mwanafunzi kujenga shauku ya kujifunza, kiu ya maarifa na njaa ya kudadisi.


Katika makala haya ninalenga kuonesha namna gani mwalimu aliyefuzu anaweza kutumia maudhui ya mtalaa huu kujenga tabia ya udadisi kwa wanafunzi wake.

Uzoefu wa Opportunity Education

Ninatumia uzoefu wa Shirika lisilo la Kiserikali liitwalo Opportunity Education Foundation linalofanya shughuli zake hapa nchini kwa ushirikiano wa karibu na Wizara ya Elimu, Sayansi na Teknolojia pamoja na Taasisi ya Ukuzaji Mitalaa (TIE).

Shirika hili linaendesha mradi unaoitwa Next Generation Learning (NGL) ambao kimsingi unajaribu kuboresha mbinu za kufundisha maudhui ya mtalaa wetu. Mradi unafanya kazi ya kutafsiri maudhui ya mtalaa wetu katika lugha inayorahisisha uelewa.

Kazi hii inafanywa na walimu wa shule zetu waliopata mafunzo maalum kuandaa mfululizo wa masomo yanayoandaliwa kutokana na mtalaa wetu na mazingira yetu.

Sambamba na kutafsiri maudhui ya mtalaa wetu, NGL wametengeneza mfumo wa ufundishaji na ujifunzaji wanaousimamia wao wenyewe kwenye shule teule. Mradi huu ambao tayari umeshaonesha mafanikio, unatumia kanuni kuu tano ambazo naamini mwalimu yeyote anaweza kuzitumia.

Katika makala haya, tutagusia kanuni mbili kuu ambazo ni kuoanisha maudhui yanayofundishwa darasani na maisha halisi anayoishi mwanafunzi na pili, kuchochea shauku ya mwanafunzi kuuliza maswali.

Kuoanisha maudhui na maisha

Tumekuwa tukifundishwa maudhui ambayo kwa kweli wakati mwingine hatuelewi tutayatumia wapi. Nakumbuka, kwa mfano, nikiwa kidato cha V kwenye somo la Fizikia tulifundishwa hesabu ndefu za namna ya kutafuta muda utakaotumiwa na tone la mwisho la maji kudondoka kwenye bomba la maji linalofungwa.

Hatukuelewa kwa nini ilikuwa ni lazima kusumbua akili kufanya hesabu hizi ngumu zisizotatua tatizo lolote kwenye maisha yetu ya kila siku.

Ufundishaji wa namna hii, kwa hakika, ulitukatisha tamaa sisi mwanafunzi kama wanafunzi kujifunza kitu ambacho hatuoni faida yake katika maisha yetu ya kila siku.

Mradi wa NGL umeonesha mfano wa namna tunavyoweza kuondoa hitilafu hii. Kupitia uandaaji wa mfululizo wa masomo yanayotafsiri mtalaa kwa lugha nyepesi (quests), mwanafunzi anasaidiwa kuelewa kwa nini anahitaji kujifunza kile anachotakiwa kujifunza.

Kupitia mfumo wao wa ujifunzaji, NGL wanajaribu kufikiri namna gani kile kinachofundishwa darasani kinaweza kugusa maisha ya kawaida ya mwanafunzi. Mwanafunzi anapoona uhusiano wa moja kwa moja kati ya maudhui anayojifunza na maisha yake ya kila siku anakuwa na ari kubwa ya kujifunza.

Anachojifunza mwalimu hapa ni kwamba ni muhimu kutafuta namna ya kuhusianisha somo lake na maisha ya mwanafunzi.

Mwanafunzi anapoelewa kwamba kile anachojifunza kinahusiana na maisha yake ya kawaida, inakuwa rahisi kwake kupanua uelewa wake kuliko pale anapojifunza kitu asichojua kitamsaidiaje.

Kwa mfano, mwalimu wa Kemia anapofundisha somo la mada (matter) anahitaji kufanya kazi ya ziada kumsisimua mwanafunzi aone namna maarifa ya mada yanavyoweza kumsaidia katika maisha yake ya kila siku.

Kuchochea maswali kwa mwanafunzi

Walimu wengi hawafundishi kuchochea uelewa. Kazi ya walimu imekuwa ni ‘kuhubiri’ maarifa na mwanafunzi anachukuliwa kama mtu ‘mtiifu’ anayesubiri kupikiwa kila kitu na mwalimu. Kazi pekee ya mwanafunzi inabaki ‘kumeza’ kile anachoambiwa. Hana fursa ya kuuliza wala kuhoji.

Aidha, shule zetu ‘zinazofaulisha sana’ kimsingi zinajitahidi kuhakikisha mwanafunzi anafahamu kwa hakika nini cha kukariri. Walimu wa shule hizi wanafanya bidii kubwa kuwaimbisha wanafunzi kile wanachojua kitaulizwa kwenye mtihani.

Mradi wa NGL unajaribu kukabiliana na changamoto hii. Mwanafunzi anajengewa uwezo wa kujiuliza maswali ya msingi kuhusu hicho anachojifunza badala ya kutegemea majibu yaliyopikwa na mwalimu.

Msisitizo hapa ni kumfanya mwanafunzi awe na uwezo wa kuibua maswali ya msingi yanayochochea udadisi wake katika masomo. Mwanafunzi anayewekewa mazingira ya kujiuliza maswali na kushiriki moja kwa moja katika kutafuta majibu, anakuwa na uwezo wa kudadisi kuliko mwenzake anayeshiriki ‘kumeza’ maarifa.

Kwa hivyo, mwalimu lazima afanye kazi ya kuibua maswali yanayohusiana na kile anachokifundisha ili wanafunzi waweze kujifunza kwa mfumo wa kutafuta majibu wao wenyewe. Mradi wa NGL unatuthibitishia kuwa mwalimu akiwezeshwa anaweza kutafsiri mtalaa huu unaodaiwa kuwa haufai kuibua kiu ya kutafuta majibu.

INAENDELEA


Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye
Soma zaidi »»

Zijue Tabia Nne za Kiongozi Bora Kazini

Picha
Ufanisi kazini, kwa kiasi kikubwa, unategemea uwezo alionao kiongozi. Huyu ni mtu mwenye mamlaka yanayompa sauti ya kuhamasisha watu kujiwekea dira na utaratibu wa kuifikia dira hiyo. Kiongozi anatambulishwa na uwezo wake wa kuwavuta na kuwashawishi watu makini kutumia vipawa , ujuzi na uzoefu walionao katika kuwezesha kufikia malengo mapana ya kampuni, taasisi au kikundi husika.
Soma zaidi »»

Tabia za Mtoto wa Miaka 0 – 3 Kimahusiano na Kihisia

Katika makala yaliyopita , tuliangalia matukio muhimu ya kimakuzi katika maeneo mawili makubwa ya ukuaji wa mtoto nayo ni 1) kimwili na 2) kiakili. Katika sehemu hii ya pili, tunasaili ukuaji wa kimahusiano na kihisia ili kutazama yabia zinazojitokeza pasipo kuathiriwa na malezi na haiba ya wazazi. Kwa lugha nyingine, haya ni matarajio ya mtoto yanayoendana na umri wake bila kuingiliwa na matarajio na yanayofanywa na mzazi kwake.
Soma zaidi »»