Mpe Mtoto Wako Fursa ya Kujifunza Maisha Halisi

Katika mazingira yetu, si wazazi wengi wanaweza kuwa tayari kuona watoto hawawezi kufanya kazi za nyumbani kama kupika, kufua nguo, kusafisha vyombo na kutandika kitanda.

Lakini kutokuweza kufanya kazi hizi, wakati mwingine kunatokana na mitazamo ya wazazi kuwa kazi za ndani hufanywa na mama peke yake au msichana/kijana wa kazi na hivyo watoto hawaruhusiwi kushiriki kazi ‘zisizo zao’.

Utaratibu huu, hata hivyo, unaweza kuwa na athari kwa maisha ya mtoto pale atakapoondoka nyumbani na kuanza kuishi na watu wengine. Hata kama mtoto anaweza kuwa mwerevu na mchangamfu, bado huweza kuonekana kama mtu mvivu, tegemezi na asiyejua maisha.  

Ni kwa sababu hiyo, wazazi wanao wajibu muhimu wa kumfundisha mtoto kuwajibika na kufanya kazi za mikono kungali mapema.

Malezi ni kukuza uwezo wa kujimudu

Mbali na kutengeneza mazingira ya mtoto kukua kiakili, kimwili, kihisia na kimahusiano, lipo eneo muhimu la kimakuzi linalosahaulika. Nalo ni uwezo wa mtoto kufanya vitu bila msaada mkubwa wa watu wazima.

Uwezo huu humsaidia mtoto kukabiliana na changamoto za maisha na huimarika kadri mtoto anavyokuwa kiakili na kimwili. Mifano rahisi ya uwezo wa kujimudu anaozaliwa nao mtoto ni kukaa bila msaada, kusimama, kutembea mwenyewe na hata kutumia vifaa mbalimbali bila kuleta uharibifu.

Pia yapo maeneo ya kujimudu ambayo mtoto huhitaji kujifunza kama vile kulala bila kukojoa kitandani, kula mwenyewe, kujiogesha, kupiga mswaki, kufua nguo zake na kuvaa nguo.

Kadhalika, kujimudu huenda sambamba na kuwajibika, yaani kuwa tayari kufanya majukumu bila kuwasubiri wengine wafanye. Ni kinyume cha uvivu na kutegea. Faida yake ni kumwongezea mtoto uwezo wa kujiamini.

Tuangalie maeneo matatu muhimu yanayohitaji mkazo katika kukuza uwezo wa mtoto kujimudu na kujitegemea.

Kujimudu kimwili

Kama tulivyodokeza awali, mtoto huzaliwa na uwezo wa kujitegemea kimwili wakati mwingine bila msaada. Kwa mfano, mpaka anapotimiza miezi sita, mtoto humudu kiwiliwili chake na kuweza kunyanyua shingo na kichwa hata anapokuwa amelala kifudifudi.

Kati ya mwezi wa 8 na 9, huanza kusimama kwa msaada wa vitu, na hutembea mwenyewe ifikapo mwezi 10 hadi 15 tangu azaliwe.

Baada ya miezi 18, mengi anayoyafanya mtoto yanahitaji uongozi wa karibu wa mzazi. Mfano ili aweze kujua kushika vitu, kujilisha, kujisaidia kwa usafi, kufungua vifungo vya nguo na kuvaa nguo, ni lazima afundishwe.

Mzazi anahitaji kujua nini afanye ili mtoto aweze kujimudu kulingana na umri wake. Tuchukulie mfano wa kufundisha mtoto kujisaidia haja ndogo kwa muda maalum. Kwa mtoto asiye na matatizo ya kiafya, mzazi anahitaji kumzoeza mtoto kujisaidia kwa muda wa maalum.

Mbinu nyingine ni pamoja na kumpunguzia vimiminika nyakati za kulala pamoja na kutengeneza muda maalum wa kumwamsha kujisaidia nyakati za usiku ili aache mazoea ya kulowanisha kitanda anapokuwa usingizini.

Kumfundisha kujisafisha mwenyewe

Usafi ni eneo muhimu la kujimudu ambalo mzazi anahitaji kulikazia mapema. Kwa mfano, katika umri wa kati ya miezi 10 na 15 mtoto tayari ameota meno na anaweza kushika kitu vizuri kwa mikono yake hivyo unaweza kumfundisha kutumia mswaki.

Usafi ni pamoja na kujitawadha baada ya kujisaidia. Lazima mzazi ujenga ulazima wa mtoto kujisafisha mwenyewe hasa anapofikisha miaka mitatu. Mazoea haya yasipoanza mapema, mtoto anaweza kuwa mtu mzima asiyejua kama ni lazima kujisafisha.  

Vile vile, kati ya miaka minne na mitano, anza kumtaka alazimike kutandika kitanda na kusafisha chumba chake, kuoga, kufua nguo za ndani na soksi. Unaweza kumpa msaada pale unapohitajika lakini ikae akili mwake kuwa hakuna mtu anayewajibika kumfanyia kazi hizo. Kufanya hivi sio kumtesa mtoto, bali ni kumjengea tabia ya uwajibikaji.

Kumshirikisha majukumu ya ndani

Siku hizi wazazi wenye uwezo wanawategemea akina dada wa kazi kufanya kazi zote za ndani. Katika mazingira haya, mtoto anajikuta hajui kufanya chochote isipokuwa, kama ana bahati, kufanya usafi wake binafsi.


Mshirikishe mtoto kufanya kazi za usafi tangu akiwa mdogo

Hata hivyo, kwa kawaida, watoto huwa na shauku ya kushiriki kazi za ndani ikiwa watawekewa mazingira mazuri. Kwa nini basi mzazi usimpe nafasi mwanao kushiriki kuosha vyombo, kufagia, kudeki, kumwagilia maua?

Mpangie ratiba maalum ya kufanya kazi za nyumbani akishirikiana na watu wazima waliopo nyumbani. Kama mazingira yanaruhusu, mtume aende sokoni na dukani akifuatana na watu wazima. Lengo si kuishi maisha ya kimasikini bali kumpa nafasi ya kujifunza majukumu ya kila siku hapo nyumbani.

Kwa kufanya haya yote, tutakuwa tunawasaidia watoto kuwa watu wenye utimamu wa tabia wanaoweza kuishi na watu wengine pasipokuwa mzigo. Usimnyime mtoto fursa ya kujifunza maisha halisi.

Fuatilia jarida la Maarifa ndani ya gazeti la Mwananchi kila Jumanne kwa makala kama hizi.


Maoni

  1. Yasinta Ngonyani8/11/16 3:55 PM

    AHSANTE SANA KWA DARASA HAKIKA NIMEAMINI ELIMU SIO KUNYIMANA INGAWA TAYARI NIMEKWISHA YAPITIA HAYO ....

    JibuFuta
  2. Christian Bwaya8/11/16 9:58 PM

    Asante sana dada Yasitha! Tuendelee kujadiliana :)

    JibuFuta

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Ukuaji wa Kiakili na Kimwili kwa Mtoto wa Miaka 0 – 3

Picha
Katika makala haya, tunatazama kwa ufupi makuzi ya mtoto mwenye umri wa siku moja mpaka miezi 36. Tutaangalia mambo ya msingi yanayonesha ukuaji wa mtoto unavyoendelea katika maeneo makubwa manne; 1) ukuaji wa kimwili 2)  kiakili 3)  kimahusino na watu wengine na mwisho 4) kihisia. Kwa kawaida maeneo haya manne yanategemeana ili kumwezesha mtoto kukua kwa ujumla. Kwa mfano ili mtoto akue kimwili, anahitaji ukuaji wa akili ipasavyo ambayo nayo itaathiri namna anavyomudu hisia zake na hivyo kuhusiana na watu wengine. Kwa hiyo ni sawa tukisema hakuna ukuaji wa eneo moja usiotegemea eneo jingine.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»