Kumsaidia Mtoto Kujifunza, Kumudu Lugha -2

Makala yaliyopita yalipendekeza njia nne za kumsaidia mtoto mdogo kujua kuongea. Kadhalika, tuliona hatua kuu anazopitia mtoto katika kujifunza lugha. Katika makala haya, tunamtazama mtoto anayejua kuongea na tunaangalia mapendekezo kadhaa ya kumsaidia kuwa mtumiaji mahiri wa lugha katika mawasiliano yake ya kila siku.

Mazingira yahamasishe lugha

Ni muhimu kuweka mazingira yanayompa mtoto nafasi ya kukuza uwezo wake wa lugha. Mazingira hayo ni pamoja na kumruhusu kucheza na wenzake kwa muda maalum. Kucheza ni fursa nzuri ya mtoto kuwasiliana na wengine kuhusu kanuni za michezo husika, kujadiliana pale wanapohitalifiana na kadhalika, na hivyo kukuza uwezo wake wa kujieleza.

Vile vile, kadri hali inavyoruhusu, ni vizuri kumtafutia mtoto CD za katuni (mfano Ubongo Kids), nyimbo na mafundisho mengine na ikibidi kumruhusu mtoto kutazama vipindi vya televisheni vyenye maudhui yanayoweza kumpanua uelewa wake. Vyote hivi, mbali ya kupanua uelewa wa mambo ya kawaida, humsaidia kukuza msamiati wake na hata kujifunza mambo mengi asiyoyasikia katika mazungumzo na watu wengine nyumbani.

Anapoanza kujifunza kusoma, vitabu vyenye picha zinazomvutia kujifunza zaidi vina nafasi kubwa ya kumsaidia kuelewa mambo mbalimbali yanayoendana na umri wake. Hivyo, ni vyema kuhakikisha mazingira ya nyumbani yanampa nafasi mtoto kujifunza lugha.

Ongea nae

Mazungumzo ya kirafiki na mtoto pia yanamhamasisha kujifunza matumizi sahihi ya lugha. Kuongea naye, kunampa nafasi ya kuiga na kujifunza maneno ya kiutu uzima. Maneno haya yanamwongezea mtoto msamiati mpya wenye kubeba mawazo mapana zaidi ambayo kwa hali ya kawaida pengine asingeisikia kwa watoto wa umri wake.

Unapoongea nae, hata hivyo, ni muhimu kuhakikisha lugha inakuwa rahisi, wazi na ya moja kwa moja. Lugha ngumu isiyoeleweka kirahisi haimsaidii kujifunza.
Mawasiliano ya karibu kama haya yanasaidia watoto kujifunza lugha kwa urahisi. Picha: Mitandao

Mwulize maswali yanayofikirisha

Maswali yanayohitaji kufiria kwa kina yanamsaidia kukuza uwezo wake wa lugha. Badala ya kumwuliza maswali yanayohitaji majibu ya ndio na hapana, au yale yenye majibu mafupi, mwuulize maswali yanaitaji maelezo marefu kidogo. Kwa mfano, maswali kama ‘kwa nini unafikiri hivyo?’ yanamfanya afikirie zaidi kile ambacho angeweza kukijibu kirahisi kwa jibu la ndio au hapana.

Kadhalika, maswali yenye kumwuuliza njia aliyoitumia kufanya mambo fulani, maswali yanayomfanya afikirie zaidi ya alichokifanya yanamsaidia kujifunza kutumia maneno anayoyafahamu tayari katika kujieleza vizuri zaidi.

Mpe nafasi ya kukusimulia

Vile vile, kumpa nafasi ya kukusimulia mambo anayokutana nayo kunamsaidia kujenga uwezo wake wa kujieleza. Imethibitika kwamba watoto wanaopata fursa ya kusimuliza mambo yao kwa wengine, wanakuwa katika nafasi nzuri zaidi ya kuijua lugha zaidi ya wale wasiopata fursa hiyo. Mtoto anapolazimika kueleza mambo yake kwa maneno yake, hujifunza kuelewa namna ya kuelezea hisia zake kwa kutumia maneno sahihi na kwa wakati sahihi.

Kwa mfano; unaweza kumwomba kusimulia anayoyaona kwenye televisheni, michezo aliyocheza mchana, mambo mazuri aliyojifunza shuleni/kanisani/madrasat, nani alimfanya afurahie siku yake na mambo kama hayo. Kusimulia mambo haya hukuza uwezo wake wa kuelezea mambo.


Kwa ujumla, ukaribu wa mzazi na mtoto ndio msingi mkuu wa mtoto kumudu lugha. Kadri unavyokuwa nae karibu, ndivyo anavyopata usaidizi wa kukuza uwezo wake wa kujieleza na kuwa mtumiaji mahiri wa lugha.

Fuatilia safu ya Uwanja wa Wazazi kwenye gazeti la Mtanzania kila Alhamis kwa makala kama hizi. Barua pepe: bwaya@mwecau.ac.tz 

Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Ukuaji wa Kiakili na Kimwili kwa Mtoto wa Miaka 0 – 3

Picha
Katika makala haya, tunatazama kwa ufupi makuzi ya mtoto mwenye umri wa siku moja mpaka miezi 36. Tutaangalia mambo ya msingi yanayonesha ukuaji wa mtoto unavyoendelea katika maeneo makubwa manne; 1) ukuaji wa kimwili 2)  kiakili 3)  kimahusino na watu wengine na mwisho 4) kihisia. Kwa kawaida maeneo haya manne yanategemeana ili kumwezesha mtoto kukua kwa ujumla. Kwa mfano ili mtoto akue kimwili, anahitaji ukuaji wa akili ipasavyo ambayo nayo itaathiri namna anavyomudu hisia zake na hivyo kuhusiana na watu wengine. Kwa hiyo ni sawa tukisema hakuna ukuaji wa eneo moja usiotegemea eneo jingine.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»