Unafanyaje kutathmini mabadiliko yako?

Picha: Mpiga picha simkumbuki. Mwaka ni 2004.

Tunabadilika jamani. Sijui nyie wenzangu. Labda ni mimi peke yangu lakini saa nyingine ni vigumu kujiona tunavyobadilika. Usipopata mrejesho kutoka kwa watu unaweza kufikiri uko vile vile. Lakini ukweli ni kwamba tunabadilika.


Tuanze na maumbile ya mwili. Mwili ukibadilika ni rahisi kuona. Hukuwa na kitambi, kwa mfano, sasa unacho. Tumbo nalo huwa halina-ga adabu. Badiliko lake linakuja taratibu sana. Halichomozi kwa siku moja. Unaweza ukawa unakula bila mpango, huoni ukibadilika. Unachukulia kawaida. Kuja kustuka, aloo kulitoa inakuwa shughuli. Ukiacha tumbo, kwangu kuna hili la macho. Ilinichukua muda mrefu kukubali kuwa sioni mbali. Nilikuwa nalazimika kufinya macho. Naona kawaida. Baadae sikuwa na namna. Ikabidi kukubali kuvaa miwani. Ushahidi mwingine huo. Mabadiliko hayana-ga haraka. Huja taratibu sana.


Kingine mavazi. Tazama picha inayoambatana na maandishi haya. Hapo ni miaka 18 imepita. Huyo mwenye tai ni mimi. Sijui nini kilitokea hapo katikati nikaachana kabisa na tai. Halafu hata sikuacha ghafla. Ilianza kidogo kidogo. Siku hizi ohooo navaa hadi fulana na suruali zisizohitaji ushirikiano na pasi. Nini kimefanya nikaacha kuvaa tai na ninaridhika na suruali zisizohitaji kunyooka? Hapo sasa ndo' tunakuja kwenye badiliko ya kitabia.


Tabia ngumu kidogo kuiona. Naamanisha haionekani. Tuseme tabia haionekani na ndio maana hata ukibadilika hugundui kirahisi. Unaamka, unaenda kwenye shughuli zako, unakutana na watu, unarudi nyumbani, unalala. Siku imeisha. Halafu huoni unavyobadilika. Miaka inaenda, miaka inarudi, unadhani uko vile vile lakini ukweli ni kwamba mitazamo yako, fikra zako, maoni yako, tabia na maamuzi yako vyote hivyo vinabadilika.


Sijui wewe huwa unatathmini vipi mabadiliko yako ya kitabia. Lakini mimi huwa natazama aina ya marafiki ninaokuwa nao kwa kila hatua ya maisha yangu. Kundi la kwanza ni wale wasiobadilika. Hawa kadri unavyokua wapo. Hawapotezi. Mara nyingi huwakilisha sehemu ya maisha yetu isiyobadilika. Ninao kadhaa. Sio wengi. Kundi la pili, ni wale wapya wanaochukua nafasi ya wale ninaopotezana nao kwa sababu mbalimbali.

Fuatilia. Marafiki wanasema mengi kuhusu tabia zetu. Unajua huwezi tu kuambatana na mtu ikiwa hakuna kinachowaunganisha. Ukichunguza vizuri aina ya watu ulionao karibu utafahamu umebadilika kuelekea kushoto au kulia.

Lakini pia, mimi hutathmini aina ya matukio niliyowahi kukutana nayo. Kuna nyakati za machozi. Hizi huwa hazituacha-gi tulivyo. Mie sitosahau miaka miwili migumu. Mwaka 2015. Halafu kuna 2019. Miaka hii ni ilinibadilisha mno na nikaona bayana. Lakini pia kuna nyakati zinazotupa furaha. Ninazo nyakazi hizi na ninaweza kukumbuka namna zilivyonibadilisha. Kumbe yale tunayoyapitia yana mchango wa kutuumba kuwa vile tulivyo.

Tathmini ya matukio yaliyowahi kunikuta huwa naifanya kupitia shajara (diary). Mara kadhaa huwa nasoma shajara za miaka iliyopita na kutafakari niliyoyaandika. Ninaposoma, kuna wakati najicheka, najipongeza, najihurumia na kujitia moyo. Lakini pia kuna barua nilizokuwa naandikiana na rafiki zangu na kadhalika. Ninaposoma miandiko hiyo ya zamani, kwangu inakuwa rahisi kuona namna mitazamo yangu kuhusu maisha inayobadilika.

Kingine, nadhani, ni aina ya watu wa kukupa mrejesho. Sio kila mrejesho una nia njema. Si ndio? Wengine ni ile miluzi mingi. Ukiwasikiliza sana utapotea. Unsha'nfahamu? Lakini kuna watu wakikuambia kitu unakiamini. Hata wewe unao. Unawakumbuka? Muhimu sana kuwa na watu katika maisha yako unaowaruhusu kukupa mrejesho wa namna unavyobadilika kitabia.

Huyu niliyepiga naye picha, amebaki kuwa mmoja wa watu muhimu wanaonipa mrejesho wa kuaminika kuhusu mabadiliko yangu. Tathmini yake huwa naichukulia kwa uzito unaosahili. Najua anachokisema kina nia njema hata kama kinauma. Nimejifunza kumsikiliza.


Wakati huu picha hii inapigwa, mwaka 2004, ungeniuliza miaka 18 ijayo ninatarajia kuwa nani, nikifanya nini, nikiwa wapi, ukweli nisingepatia hata kwa asimilia 10. Wazungu wanasema, I had no idea. Namshukuru sana Mungu kwa vile anavyojua kesho zetu vizuri zaidi kuliko sisi. Kuna vingi hatujui kuhusu maisha yetu. Hatari sana kukaa mbali na Yeye ajuaye vizuri kesho zetu. Unshan'fahamu? Sawa sawa? (Unakumbuka zile sawa sawa za Maalim Seif?) Basi. Usisahau kutathimini mabadiliko yako.

Niandikie: bwaya@learninginspire.co.tz

Maoni

Chapisha Maoni

Zilisomwa zaidi wiki hii...

Maana ya Saikolojia na Nafasi Yake Katika Jamii -1

Picha
SAIKOLOJIA, neno lililotoholewa kutoka neno la kiingereza psychology, si elimu inayoeleweka sana katika jamii yetu. Asili ya 'psychology' ni neno 'psyche' lenye maana ya nafsi. Katika makala haya, tunasaili kwa ufupi maana ya saikolojia kama taaluma na kuonesha nafasi ya taaluma hiyo ngeni katika jamii yetu katika kutatua matatizo ya kijamii na hivyo kuharakisha juhudi za watu kujiletea maendeleo yetu.
Soma zaidi »»

Mambo Yanayoweza Kugusa Moyo wa Mwanamke-1

Picha
WANAUME wengi wanaamini wanawake, kwa kawaida, ‘wanapenda hela.’ Kwamba ukiweza kumhakikishia mwanamke 'uhakika wa kiuchumi' unakuwa umemaliza. Ingawa hatuwezi kupuuza ukweli kuwa uhakika wa 'kiuchumi' ni moja wapo ya mahitaji ya mwanamke, lakini si sahihi kuamini kuwa moyo wa mwanamke unaweza kuthamanishwa kwa fedha. Fikra hizi walizonazo wanaume [kuwa anachokihitaji mwanamke ni fedha] zimeleta matatizo mengi katika mahusiano na ndoa. Kwa mfano, wapo wanaume ambao baada ya kuhakikisha wenzi wao wamepata mahitaji ya msingi, basi wanawatelekeza kihisia. Hali hii husababisha upweke mkubwa kwa wanawake hawa wanaojikuta hawana mtu wa karibu kuwasikiliza isipokuwa vitu.
Soma zaidi »»

Tumia Mbinu Hizi Kuelewa Unachokisoma -3

Picha
PICHA: thesouthern.com Siku moja nikiwa kwenye maktaba ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, wanafunzi wa shahada za awali waliingia kufanya mtihani wa muhula wa mwisho wa masomo. Wakati wanaingia, mmoja wao alijigamba kwamba hiyo ndiyo ilikuwa mara yake ya kwanza kukanyaga maktaba tangu amejiunga na chuo hicho miaka mitatu iliyopita. Nilishangaa inawezekanaje mwanafunzi wa chuo kikuu kujisifia jambo la fedheha kama hilo.
Soma zaidi »»

Haiba ni nini?

Sipendi kutumia kiingereza kwa sababu kwanza ninadhani kiswahili kinanitosha kabisa kuelezea kile ninachotaka kusema. Hata hivyo najua pia matumizi ya kiswahili chetu hayajawa katika kiwango kile kilichokusudiwa. Kuna maneno mengi yasiyoeleweka vizuri katika kiswahili cha kitabuni. Moja wapo ya maneno hayo ni hili ninalolitumia leo hii. Haiba. Pengine niweke msisitizo kwa faida ya wale wasiolifahamu neno hili vizuri. Personality. Wengine wanasema maana ya hichi kinachoitwa personality ni utu kwa kiswahili. Ni bahati mbaya kwamba niliyakimbia masomo ya lugha siku nyingi. Ila nimejiridhisha kwamba haiba ndiyo tafsiri muafaka kabisa. Haiba ni nini? Watu wengine watafikiria tunazungumzia mwonekano wa mtu kimavazi. Lakini haiba ni neno pana zaidi ya mwonekano wa mtu kwa nje. Haiba ni jumla ya tabia za mtu zinazotokana na kile anachofikiri, anachopenda, anavyojichukulia yeye mwenyewe, anavyowachukulia watu wengine na kadhalika. Haya yote hujenga mwonekano wa mtu unaopimika (tabia) kama vi...
Soma zaidi »»

Ukuaji wa Kiakili na Kimwili kwa Mtoto wa Miaka 0 – 3

Picha
Katika makala haya, tunatazama kwa ufupi makuzi ya mtoto mwenye umri wa siku moja mpaka miezi 36. Tutaangalia mambo ya msingi yanayonesha ukuaji wa mtoto unavyoendelea katika maeneo makubwa manne; 1) ukuaji wa kimwili 2)  kiakili 3)  kimahusino na watu wengine na mwisho 4) kihisia. Kwa kawaida maeneo haya manne yanategemeana ili kumwezesha mtoto kukua kwa ujumla. Kwa mfano ili mtoto akue kimwili, anahitaji ukuaji wa akili ipasavyo ambayo nayo itaathiri namna anavyomudu hisia zake na hivyo kuhusiana na watu wengine. Kwa hiyo ni sawa tukisema hakuna ukuaji wa eneo moja usiotegemea eneo jingine.
Soma zaidi »»

Uislamu ulianza lini?

Picha
YAMEKUWEPO madai kwamba Uislam ulianza tangu kuumbwa kwa dunia. Na wapo watu wanaotuaminisha hayo. Ukweli ni kwamba Uislam ulianzishwa na Nabii Muhammad mwaka 622 BK huko Arabia. Kabla yake, dini zilizokuwepo zilikuwa ni Uyuda ambayo ni dini rasmi ya Wayahudi (Judaism) na Ukristo ambayo ni dini ya mataifa wasio Wayahudi ulioanza miaka kadhaa baada ya Yesu kuwa ameondoka mwaka 33BK. Yesu mwenyewe hakuanzisha Ukristo. Alisali katika misikiti ya Wayahudi. Masinagogi. Maelezo haya yana msingi wa kistoria na sio propaganda za kidini. Ndio ni propaganda kwa sababu dini zote zimekuwa na tabia ya kuonyesha kwamba zenyewe ndizo za kweli kuliko dini nyinginezo hata ikibidi kwa kuichezea historia. Na ni bahati mbaya kwamba Dini zimekuwa na tabia ya kufanana ya kuzima uwezo wa waumini wake kuhoji lolote kwa kuwajengea hofu ya kujitafutia laana. Qur’an inatupa maelezo yanayokinzana kuhusu lini hasa Uislamu ulianza. Baadhi ya mistari katika kitabu hicho zinadai kwamba ‘nabii’ Muhammad ndiye ...
Soma zaidi »»